محاضرات فی المواریث (خویی)« محاضرات آيت الله العظمى الخويي في المواريث» تقرير درس خارج آیت الله العظمی سید ابو القاسم خویی در بحث ارث و فروع فقهى مربوط به آن است كه توسط سید محمد علی خرسان تقرير و تدوين شده و ادله فقهى ارث و ديدگاه فقهاى شیعه در اين باره منعكس گرديده است. ۱ - درباره مؤلفآیت الله العظمی سید ابو القاسم خویی شب پانزدهم ماه رجب سال ۱۳۱۷ هجرى قمرى، در خانوادۀ علم و دانش و تقوا در شهرستان خوى ديده به جهان گشود. ایشان در ۱۳ سالگى همراه برادر بزرگ خويش مرحوم سيد عبد الله خويى و ديگر افراد خانواده رهسپار نجف شد. آيت الله خويى در خلال تحصيل، به تدريس نيز مى‌پرداخت و هر كتابى را كه مى‌آموخت، كتاب پيش از آن را تدریس مى‌كرد. ايشان سالها به تدريس خارج فقه و اصول و تفسیر قرآن كريم اشتغال داشت. آيت الله خويى در سال ۱۳۵۰ هجرى قمرى، به زيارت حضرت امام رضا علیه‌السلام نايل آمده و در سال ۱۳۵۳ هجرى قمرى، به حج مشرف شدند. آيت الله خويى پس از يادگيرى مقدمات نزد بزرگان و اساتيد سطح، از جمله پدر بزرگوارش به تدريس كتب درسى فقه و اصول پرداخت و در ۲۱ سالگى به درس خارج روى‌آورد و در فقه و اصول از خرمن دانش دانشوران نام آور حوزۀ نجف خوشه‌ها چيد و فيض‌هابرگرفت. برخى از آن بزرگان عبارتند از: - آيت الله شیخ فتح الله شریعت اصفهانی ، - آيت الله میرزای نائینی ، - آيت الله آقا ضیاء عراقی ، - آيت الله شیخ محمد حسین غروی اصفهانی ، - آيت الله میرزا علی آقا شیرازی فرزند میرزای شیرازی ، - آيت الله شیخ محمد جواد بلاغی نجفی ، - آيت الله سید حسین بادکوبه‌ای ، - آيت الله آقامیرزا علی آقا قاضی . سرانجام این عالم بزرگ پس از ۹۶ سال حيات پر افتخار و بر جاى نهادن خدمات بزرگ دينى و دهها اثر جاويدان در هشتم صفر سال ۱۴۱۳ هجری قمری به دیار باقی شتافت و غریبانه و بدون تشییع در مسجد خضرا به خاك سپرده شد. ۲ - ساختاركتاب، در دو فصل مباحث اصلى ارث را بيان كرده است. در فصل اول موجبات ارث و در فصل دوم موانع ارث بيان شده است. شيوه تحقيق تحليلى و استدلالى، با استناد به ادله اربعه و گفتار فقيهان شیعه و سنى است. ۳ - گزارش محتوا۳.۱ - مقدمهدر ابتدا مقدمه‌اى در باره تاريخچه ارث در اسلام و اختلاف مسلمانان در مورد احکام ارث پس از رحلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ارائه گرديده و سپس به ريشه‌يابى اين اختلافات و جهل خلفاى سه‌گانه نسبت به احكام ارث و علم ائمه علیهم السلام به كليه احكام شريعت اسلام پرداخته شده است. [۱]
محاضرات فی المواریث، آيت الله العظمى سيد ابو القاسم خويى، ج۱، ص ۱۱.
۳.۲ - فصل اولدر فصل اول موجبات ارث يعنى امورى كه باعث مى‌شود به كسى ارث برسد بيان شده و دو دليل عمده ارث يعنى سبب و نسب مورد شرح قرار گرفته است. پدر و مادر و فرزندان، برادر و خواهر و اجداد، عموها و خاله‌ها و اولاد ايشان به عنوان طبقات سه‌گانه ارث معرفى شده‌اند. در ادامه اين فصل حالات مختلف تعلق ارث به افراد مختلف از قبيل فریضه ، قرابت و دوستى و اقسام و احكام هر يك از موارد ارث مورد بحث قرار گرفته و احكام مازاد ارث و حكم ارث در صورتى كه ورثه متعدد باشند و اشكالات وارده در اين باره توضيح داده شده است. مباحثى در باره اينكه مازاد ارث به برادران مى‌رسد يا نه و اختلاف آراى فقهاى شيعه و اهل سنت در اين باره از ديگر مباحث مطرح شده در ادامه فصل اول است. [۲]
محاضرات فی المواریث، آيت الله العظمى سيد ابو القاسم خويى، ج۱، ص ۵۷.
۳.۳ - فصل دومدر فصل دوم موانع مهم ارث مطرح شده و امورى مانند كفر و ارتداد و احكام و فروع فقهى مربوط به مرتد و شرايط محروم شدن وارث کافر و مرتد از ارث بيان گرديده است. در اين باره فتاوى و ديدگاه‌هاى آيت الله خويى در مورد مرتد ملی و فطرى و شروط محروميت هر يك از آنها از ارث مطرح شده و اينكه آيا مال باقى مانده از مرتد به ورثه كافر او مى‌رسد يا اينكه به امام معصوم عليه السلام منتقل مى‌شود، مباحثى بيان شده است. ارث بردن شخص كافر در صورت اسلام آوردن، مراد از کفر و اسلام در بحث ارث و نحوه ارث بردن كفار از يك‌ديگر بنا بر دين و آيين خويش از ديگر مباحث مطرح شده در اين فصل است. به مناسبت بحث از موانع ارث كه يكى از آنها ارتداد بود. احكام ديگرى از مرتد از غير جهت ارث مطرح شده و احكام مرتد ملى و فطرى و موضوع ارتداد بيان گرديده است. يكى ديگر از موانع ارث قتل است كه شروط عدم ارث شخص قاتل و حالات مختلف آن بررسى شده است. [۳]
محاضرات فی المواریث، آيت الله العظمى سيد ابو القاسم خويى، ج۱، ص ۱۲۳.
در پايان كتاب مهم‌ترين مصادر و منابع مورد استفاده معرفى شده و فهرستى از عناوين و سرفصل‌هاى مهم ارائه شده است. ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی |